Cukrzyca typu 1 i 2 – czym różnią się te choroby?

Jednym z największych wyzwań zdrowia publicznego jest obecnie cukrzyca – przewlekła choroba, która dotyka ogromnej liczby osób na całym świecie. Charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, który wynika z nieprawidłowego działania lub niedostatecznego poziomu insuliny. Istnieją dwa główne typy cukrzycy: typ 1 i typ 2, które stanowią odrębne jednostki chorobowe. Sprawdź, czy wiesz o nich dostatecznie dużo! 

Cukrzyca to poważny problem zdrowotny, który znacząco wpływa na funkcjonowanie organizmu i jakość życia. Współczesna medycyna pozwala jednak skutecznie kontrolować chorobę i zapobiegać jej najgroźniejszym powikłaniom. Pomimo łączącej je nazwy, cukrzyca typu pierwszego i drugiego to zdecydowanie bardzo różne choroby. Co warto wiedzieć o cukrzycy, aby podejmować skuteczne działania profilaktyczne i zwiększać swoją świadomość zdrowotną?

Jak diagnozuje się różne rodzaje cukrzycy? 

Rozpoznanie cukrzycy typu 1 opiera się na następujących badaniach:

• Poziom glukozy we krwi na czczo. To badanie mierzy poziom glukozy we krwi po co najmniej 8 godzinach postu.
• Doustny test tolerancji glukozy (OGTT). Pozwala oznaczyć poziom glukozy we krwi przed i 2 godziny po wypiciu słodkiego napoju.
• Poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c). To badanie mierzy średni poziom glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy.
• Badanie w kierunku obecności przeciwciał anty-GAD. Przeciwciała te są charakterystyczne dla cukrzycy typu 1.

Rozpoznanie cukrzycy typu 2 również opiera się na badaniu krwi. Podstawowym testem także jest oznaczenie poziomu glukozy we krwi na czczo. W przypadku wyników przekraczających 99 mg/dl lekarz może zlecić dodatkowe badania – niemal te same, co w przypadku cukrzycy typu 1.

Jak definiuje się cukrzycę?

Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy organizmu atakuje i niszczy komórki beta trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. We krwi osób z tym schorzeniem znajdują się np. przeciwciała ICA, które są skierowane przeciw wyspom trzustkowym. W rezultacie organizm nie jest w stanie produkować insuliny, co prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi. Cukrzyca typu 1 rozwija się zazwyczaj w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania, ale może wystąpić także później.

Przyczyny rozwoju cukrzycy typu pierwszego nie są do końca jasne, ale uważa się, że są to zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Do czynników środowiskowych, które mogą odgrywać rolę w rozwoju cukrzycy typu 1, należą wirusy, takie jak wirus Coxsackie B, różyczki i cytomegalii. Nie oznacza to jednak, że sama cukrzyca typu pierwszego jest chorobą zakaźną.

Cukrzyca typu 2 to choroba metaboliczna charakteryzująca się insulinoopornością, czyli stanem, w którym komórki organizmu nie reagują prawidłowo na insulinę. W odpowiedzi na to trzustka produkuje więcej insuliny, ale z czasem nie jest w stanie nadążyć za rosnącym zapotrzebowaniem. Prowadzi to do wzrostu poziomu glukozy we krwi. Cukrzyca typu 2 rozwija się zazwyczaj u osób dorosłych, ale coraz częściej występuje również u dzieci i młodzieży, głównie z powodu rosnącego problemu otyłości.

Do czynników ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 zalicza się głównie nadwagę lub otyłość spowodowaną brakiem aktywności fizycznej i nieprawidłową dietą. Zmiana stylu życia i redukcja masy ciała może znacząco obniżyć to ryzyko. 

Warto wspomnieć także, że oprócz cukrzycy typu pierwszego i drugiego istnieje kilka innych, rzadszych typów np. LADA czy MODY. Te dwie choroby mogą także współwystępować, tworząc typ określany jako podwójny lub mieszany. Cukrzycą ciężarnych nazywa się także zaburzenia gospodarki węglowodanowej występujące w trakcie ciąży. Chociaż po porodzie poziom glukozy zwykle ulega unormowaniu, to taka kobieta należy do grupy zwiększonego ryzyka rozwoju cukrzycy typu drugiego.

W jaki sposób odróżnić cukrzycę typu 1 i 2 u otyłego dziecka? Sprawdź!

Jakie są objawy cukrzycy?

Objawy cukrzycy typu 1 pojawiają się zazwyczaj nagle i mogą być bardzo poważne. Wśród nich można zaobserwować wzmożone pragnienie i głód, częste oddawanie moczu, utratę masy ciała, zmęczenie, niewyraźne widzenie, nudności i wymioty, ból brzucha, owocowy zapach z ust, przyspieszony oddech, zmniejszenie masy ciała oraz senność.

W przypadku cukrzycy typu drugiego objawy często rozwijają się powoli i mogą być łagodne, dlatego łatwo je przeoczyć. Wiele osób z cukrzycą typu 2 nie ma żadnych objawów. Jeśli jednak się pojawią, przypominają te związane z cukrzycą typu pierwszego.

Powikłania cukrzycy – o czym trzeba wiedzieć?

Zarówno cukrzyca typu 1, jak i typu 2, mogą prowadzić do wielu poważnych powikłań. Dlatego tak ważne jest, aby pacjenci regularnie monitorowali poziom glukozy we krwi oraz przyjmowali leki zgodnie z zaleceniami. Oto niektóre z powikłań, które dotyczą obu typów cukrzycy:

• Choroby układu sercowo-naczyniowego: choroba wieńcowa, zawał serca, niewydolność serca i udar mózgu.
• Nefropatia cukrzycowa: uszkodzenia nerek, a w skrajnych przypadkach także niewydolność tego narządu.
• Retinopatia cukrzycowa: cukrzyca może być przyczyną uszkodzenia siatkówki oka, a nawet ślepoty.
• Neuropatia cukrzycowa: uszkodzenia nerwów, powodujące drętwienie, mrowienie, ból i osłabienie w dłoniach i stopach.
• Stopa cukrzycowa: Cukrzyca może się przyczyniać do uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych w stopach, co zwiększa ryzyko powstawania ran i infekcji. W skrajnych przypadkach stopa cukrzycowa może prowadzić do amputacji.

Oprócz wyżej wymienionych powikłań cukrzyca może również zwiększać ryzyko wystąpienia innych chorób, takich jak:

• Choroby układu oddechowego, np. zapalenie płuc.
• Choroby wątroby – stłuszczenie wątroby i marskość wątroby.
• Choroby skóry, np. grzybica.
• Choroby jamy ustnej.

Ważne jest, aby osoby z cukrzycą regularnie poddawały się badaniom kontrolnym i informowały swojego lekarza o wszelkich niepokojących objawach.

Życie z cukrzycą – jak wygląda w praktyce?

Cukrzyca to choroba przewlekła, która wymaga stałego monitorowania i leczenia. Osoby z cukrzycą muszą nauczyć się radzić sobie z nią na co dzień, co obejmuje regularne pomiary poziomu glukozy we krwi, przyjmowanie leków (w przypadku cukrzycy typu 1 zawsze, w typie 2 w razie konieczności), stosowanie diety i aktywność fizyczną. Współczesne technologie, takie jak pompy insulinowe i systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM), ułatwiają codzienne zarządzanie cukrzycą i pozwalają na większą swobodę.

Praktyczne aspekty życia z cukrzycą:

• Samokontrola glikemii – regularne pomiary poziomu glukozy we krwi są niezbędne do kontrolowania cukrzycy i dostosowywania leczenia.
• Dieta – zdrowa dieta, bogata w warzywa, produkty pełnoziarniste, zdrowe tłuszcze i białko, odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu cukrzycą. Ważne jest, aby unikać produktów przetworzonych, słodzonych napojów i nadmiaru tłuszczów nasyconych.
• Aktywność fizyczna – regularna aktywność fizyczna pomaga obniżyć poziom glukozy we krwi, poprawia wrażliwość na insulinę i zmniejsza ryzyko powikłań cukrzycy.
• Leki – osoby z cukrzycą typu 1 muszą przyjmować insulinę do końca życia. Osoby z cukrzycą typu 2 mogą potrzebować leków doustnych lub insuliny, w zależności od stopnia zaawansowania choroby.
• Edukacja diabetologiczna – osoby z cukrzycą i ich rodziny powinny mieć dostęp do rzetelnej edukacji diabetologicznej, która pomoże im zrozumieć chorobę i nauczyć się nią zarządzać.
• Wsparcie – cukrzyca może być chorobą trudną do zaakceptowania i kontrolowania. Ważne jest, aby osoby z cukrzycą miały wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół i lekarzy.

Cukrzyca może wpływać na ogólną jakość życia, ale dzięki odpowiedniemu leczeniu i samokontroli, diabetycy mogą być w pełni aktywni zawodowo, społecznie, a także sportowo.

Te choroby mogą także oddziaływać na zdrowie psychiczne. Osoby z cukrzycą są bardziej narażone na depresję, lęk i zaburzenia emocjonalne. Ważne jest, aby tacy pacjenci zwracali uwagę na swoje samopoczucie i w razie potrzeby korzystali z profesjonalnej pomocy.

Bibliografia:

1. Araszkiewicz A, Bandurska-Stankiewicz E, Borys S, i in. Zalecenia kliniczne dotyczace postepowania u osób z cukrzyca - 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes. 2023;4(3-4):1-158.
2. Wysocka-Mincewicz M, Kołodziejczyk H, Wierzbicka E, Szalecki M. Nadwaga, otyłość i zaburzenia lipidowe u młodzieży z cukrzycą typu 1. Pediatric Endocrinology Diabetes and Metabolism. 2015;21(2):70-81.
3. Stelmaszyk A, Dworacka M. Znaczenie czynników epigenetycznych w diagnostyce i leczeniu cukrzycy typu 2. Diabetologia Praktyczna. 2018;4(3):177-83.
4. Sieniawska J, Rębowicz K, Osiak W, Beń-Skowronek I. „Cukrzyca podwójna”: współistnienie cukrzycy typu 1 i typu 2. Endokrynologia Pediatryczna. 2016;15(3):49-54.
5. Sobolewska J, Żak Z, Działach Ł, Witek P. Zaburzenia autoimmunologiczne zwiazane z cukrzyca typu 1 - przeglad kliniczny i zasady postepowania. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2023;19(4):295-304.
6. Pasek I, Wiśka L, Kopytko P, Banach B. Leczenie otyłości u pacjentów z cukrzycą typu 2. Farmacja Polska. 2021;77(7):442-50.