Dziś (1 września) pod pomnikiem Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939 na skwerze przy ul. Uniwersyteckiej w Toruniu odbyły się wojewódzkie uroczystości 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej.

Obchody rozpoczęły się o godzinie 4.45, kiedy to pod pomnikiem harcerze z regionu zapalili watrę i złożyli apeli. Główne uroczystości o godzinie 9 zainaugurowała msza polowa w intencji ofiar II wojny światowej pod przewodnictwem biskupa Wiesława Śmigla, ordynariusza diecezji toruńskiej. Po niej odbyła się modlitwa ekumeniczna z udziałem duchownych kościoła prawosławnego ks. Mikołaja Hajduczeni i protestanckiego ks. Michała Walukiewicza oraz ceremonia wojskowa, na którą złożyły się:  podniesienie flagi i odegranie hymnu państwowego, przemówienia, apel pamięci, salwa honorowa i pieśń reprezentacyjna Wojska Polskiego. W głównej części uroczystości wzięło udział 700 harcerzy, 100 żołnierzy Wojskowej Obrony Terytorialnej, ok. 30 przedstawicieli wojsk amerykańskich. Całość odbyła się przy udziale wojskowej asysty honorowej wystawionej przez Garnizon Toruń. Wśród zaproszonych gości był także Jim Leishman - provost szkockiego hrabstwa Fife, w którym to w czasie II wojny światowej szkolili się Cichociemni. Przemówienia wygłosili:  marszałek Piotr Całbecki, prezydent Torunia Michał Zaleski, wicewojewoda Józef Ramlau, provost Jim Leishman i ks. Adam Ceynowa.

- Dzisiaj na nas wszystkich leży obowiązek troski o pokój, który musi wpierw wypełnić nasze serca, a potem relacje między ludźmi. Również te, które nazywamy społecznymi, politycznymi w wymierzę naszej ojczyzn, jak i międzynarodowym. Od 30 lat możemy się cieszyć wolnością i nie wolno nam tego daru zmarnować. Właśnie przez wzgląd na tych, którzy za tę wolność zapłacili najwyższą cenę – mówił podczas uroczystości marszałek Piotr Całbecki.

Obchodom towarzyszyła wystawa „Okupacja i zbrodnie niemieckie na Kujawach i Pomorzu południowym”, przygotowana przez bydgoską delegaturę Instytutu Pamięci Narodowej – Delegaturę w Bydgoszczy, Archiwum Państwowe w Bydgoszczy przy współpracy z Urzędem Marszałkowskim.

Wyjątkowym wydarzeniem jest koncert „Missa pro pace” Wojciecha Kilara w wykonaniu zespołu Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Pomorskiej i Singakademie Frankfurt (Oder) pod batutą Rudolfa Tierscha, który został wykonany 31 sierpnia w kościele pw. św. Mikołaja w Poczdamie oraz 1 września w Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy.

Częścią obchodów będą także: inscenizacja historyczna „Obrona toruńskich mostów 1939” 6 września na Bulwarze Filadelfijskim w Toruniu, konferencja popularnonaukowa w Zespole Szkół Popularnonaukowych w Jabłonowie Pomorskim (powiat brodnicki) 9 września oraz konferencja „Wobec wyzwań wojny i pokoju – gen. Władysław Sikorski i Kujawy” w Ośrodku Pamięci gen. Władysława Sikorskiego w Parchaniu (powiat inowrocławski), która odbędzie się 28 września.

W ramach wojewódzkich obchodów rocznicy II wojny światowej w ubiegły wtorek (27 sierpnia) przedstawiciele samorządu województwa, Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni i Dworu Marzeń w Sielcu podpisali porozumienie w sprawie zachowania dziedzictwa adm. Józefa Unruga – obrońcy polskiego wybrzeża z 1939 r. „Kujawsko-pomorskie dziedzictwo admirała Unruga”

Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej, przy którym odbyły się uroczystości, upamiętnia ofiary antypolskiej akcji eksterminacyjnej, przeprowadzonej przez Niemców na Pomorzu w 1939 roku.  Jesienią tego roku, wkrótce po napaści Niemiec na Polskę, okupanci przystąpili do ludobójczej akcji „odpolszczania” tej części polskich ziem, którą przyłączono do III Rzeszy. Zaplanowane jeszcze przed wybuchem wojny i przeprowadzone według przygotowanych zawczasu list proskrypcyjnych masowe rozstrzeliwania ludności cywilnej, przede wszystkim inteligencji oraz osób zaangażowanych w umacnianie polskości, pochłonęły dziesiątki tysięcy istnień. Do największych zbrodni doszło na terenie przedwojennego województwa pomorskiego – liczbę ofiar, wśród których były też kobiety i dzieci, szacuje się na co najmniej 30 tysięcy. Sprawcami mordów byli miejscowi Niemcy zrzeszeni w organizacji Selbstschutz Westpreussen, nadzorowani przez SS. Większość z nich uniknęła odpowiedzialności. W hołdzie dla ofiar tych tragicznych wydarzeń powstał w Toruniu Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej, odsłonięty w ubiegłym roku przy wydatnym udziale społeczności kujawsko-pomorskich i pomorskich gmin. U jego stóp zgromadzono ziemię z ponad 400 zlokalizowanych miejsc kaźni Polaków, rozsianych na terenie całego Pomorza.

Współorganizatorami obchodów byli Piotr Całbecki Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Mikołaj Bogdanowicz Wojewoda Kujawsko-Pomorski, Michał Zaleski Prezydent Miasta Torunia, Ks. bp Wiesław Śmigiel Ordynariusz Diecezji Toruńskiej i płk. Dariusz Adamczyk Dowódca Garnizonu Toruń.

Zobacz też: Kujawsko-pomorskie dziedzictwo bohatera bohatera września'39

Beata Krzemińska

rzecznik prasowa Urzędu Marszałkowskiego