Dnia 21 czerwca 2024 r. (piątek) o godz. 12.00 pod pomnikiem 66. Kaszubskiego Pułku Piechoty odbyła się uroczystość patriotyczna.

Z okazji święta pułkowego tej formacji wojskowej uczczono pamięć żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty składając wiązanki kwiatów.

Gościem honorowym był Stanisław Lejkowski - ceniony artysta plastyk, projektant i fundator brązowej tablicy na pomniku. Historię Pułku zebranym przybliżyła Anna Grzeszna-Kozikowska.

Uroczystość zaszczycili również swoją obecnością: Mariusz Kędzierski - Burmistrz miasta Chełmna, Przewodniczący Rady Miasta - Pan Marek Olszewski, płk Filip Kłobukowski - Dowódca 3 Pułku Saperów im. K. Sierakowskiego, Dyrektor oraz Pracownicy Muzeum Ziemi Chełmińskiej oraz rodziny żołnierzy 66 pp. Serdecznie dziękujemy za udział w tej ważnej dla miasta uroczystości.

------------------------------------------------

66. Kaszubski Pułk Piechoty

Na podstawie rozkazu dziennego nr 30 dowódcy Dywizji Strzelców Pomorskich płk. Stanisława Wilhelma Skrzyńskiego z dnia 8 października 1919 tydzień później, w garnizonie Poznań, w koszarach na Jeżycach, porucznik Leon Kowalski rozpoczął formowanie Kaszubskiego Pułku Strzelców Pomorskich. Formowanie jednostki zakończono w maju następnego roku.

Pierwszą bitwę z bolszewikami pułk stoczył 26 czerwca 1920 roku pod Bobrujkami. I to ten dzień od 1928 roku decyzją marszałka Józefa Piłsudskiego był świętem pułkowym. Kolejne walki Kaszubi stoczyli nad rzeką Tremlą i Rzeczycą, w obszarze Brześcia nad Bugiem, potyczki toczono o Mokrany Stare i Nowe.

W bitwie nad Wisłą pułk osłaniał tylko przemarsz 16. Dywizji Piechoty. 16 sierpnia 1920 roku formacja przekroczyła rzekę Wieprz, a 24 sierpnia dotarła do Łomży, a stąd do Kobrynia. Z kolei 14 września Kaszubi rozpoczęli walki o Horodec.

Po zakończeniu wojny z bolszewikami pułk dyslokowany został z Nieświeża do garnizonu Chełmno, w którym stacjonował do 1939 i wchodził w skład 16. Pomorskiej Dywizji Piechoty. 66. Kaszubski Pułk Piechoty pierwotnie stacjonował w dawnych koszarach fryderycjańskich przy ul. 22 Stycznia, a od 1936 roku w koszarach przy Al. 3 Maja.

Kaszubi upamiętnieni w Chełmnie

Po II wojnie światowej Kaszubów upamiętniono w kilku miejscach w Chełmnie. W 1974 roku powstała tablica upamiętniająca żołnierzy pułku, którzy zginęli w czasie II wojny światowej. Znajduje się ona obecnie w zbiorach Muzeum Ziemi Chełmińskiej. Rok później podobna tablica zawisła w kościele garnizonowym. Tam też w 1998 roku umieszczono tablicę upamiętniającą oficerów 66. Kaszubskiego Pułku Piechoty zamordowanych w Katyniu.

W połowie lat 90. XX w. ukazała się pierwsza monografia tej jednostki. Z inicjatywy Koła Byłych Żołnierzy 66. Kaszubskiego Pułku Piechoty powstała książka Stanisława Krasuckiego pt. „66. Kaszubski Pułk Piechoty”.

Natomiast w sposób szczególny zabiegał o uczczenie pamięci żołnierzy tejże formacji nieżyjący już Marian Hirsz. Swoje poszukiwania i badania dotyczące historii pułku zebrał w publikacji „Nieustraszeni – 66. Kaszubski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 1919–1939”. Promocja tej książki odbyła się w Chełmnie 6 czerwca 2017 roku, a symboliczną matką chrzestną została Anna Grzeszna-Kozikowska. Książka ta nadal jest do nabycia w punkcie sprzedaży wydawnictw w Ratuszu.

Z kolei dnia 25 czerwca 2017 roku odbyła się w Chełmnie uroczystość związana z wmurowaniem kamienia węgielnego pod pomnik, który miał upamiętniać żołnierzy 66. Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Głównym inicjatorem powstania tegoż pomnika był również pan Marian Hirsz.

Jak opowiadał: „Od dłuższego czasu nosiłem się z zamiarem upamiętnienia pobytu w Chełmnie kaszubskiego pułku, który stacjonował tu od 1923 do 1939 roku. Był on bardzo związany z życiem miasta Chełmna, stanowił jego integralną część i dzielił z nim dobre i złe czasy. W okresie przedwojennego kryzysu udzielał miastu istotnej pomocy.

Pierwszą moją myślą było wmurowanie pamiątkowej tablicy w miejscu zakwaterowania pułku w Chełmnie. W grę wchodziło kasyno wojskowe, miejsce na murze dawnych koszar fryderycjańskich (przy ul. 22 Stycznia), gdzie w latach 1923–1936 stacjonował pułk, lub miejsce na murze dawnych koszar przy ul. 3 Maja, gdzie pułk stacjonował w latach 1936–1939. Z takimi propozycjami udałem się na spotkanie z burmistrzem miasta Chełmna Panem Mariuszem Kędzierskim.

W spotkaniu wzięli również udział: Stanisław Lejkowski, Władysław Flieger, dyrektor domu kultury Janusz Napora, skarbnik miasta Danuta Brzezińska oraz organista kościoła garnizonowego Wojciech Błaszak (...). Po dyskusji przyjęto propozycję Stanisława Lejkowskiego.

Odsłonięcie postumentu pod pomnik kaszubskiego żołnierza

Postanowiono, że w 2017 roku zostanie odsłonięty postument pod pomnik kaszubskiego żołnierza. Odbędzie się to w czasie uroczystości nadania imienia 66. Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego rondu w pobliżu kasyna wojskowego w Chełmnie”. I tak też się stało.

W przeddzień święta pułkowego, tj. 25 czerwca 2017 roku, o godz. 10.00 spod Urzędu Miasta w Chełmnie przedstawiciele władz miasta, goście, a także reprezentanci Stowarzyszenia Rodu Hirsz/Hirsch oraz Zrzeszenia Kaszubskiego wraz z Orkiestrą Dętą Chełmińskiego Domu Kultury udali się do kościoła garnizonowego.

Uroczystą mszę św. w intencji żołnierzy 66. Kaszubskiego Pułku Piechoty z ceremoniałem wojskowym poprowadził ks. kapelan ppłk Piotr Wszelaki, a drugie czytanie i modlitwa powszechna została wygłoszona w języku kaszubskim.

Następnie o godzinie 12.00 przy rondzie w pobliżu dawnych koszar fryderycjańskich i Baszty Panieńskiej, po wysłuchaniu hymnu i śpiewów kaszubskich, przemówienia wygłosili m.in. burmistrz Chełmna Mariusz Kędzierski, przedstawiciele Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, Stowarzyszenia Rodu Hirsz/Hirsch oraz Stowarzyszenia Młodych Kaszubów „Cassubia”.

Po odczytaniu decyzji rady miasta ks. kapelan ppłk Piotr Wszelaki dokonał poświęcenia ronda, jak i kamienia węgielnego pod pomnik kaszubskiego żołnierza. Po uroczystym odsłonięciu, którego dokonali wspólnie burmistrz miasta Mariusz Kędzierski, gen. Związku Piłsudczyków Tomasz Madej oraz Marian Hirsz, goście złożyli wiązanki kwiatów przy fundamencie przyszłego monumentu.

Krótkie wystąpienia wygłosili wówczas Maksymilian Kasprzak oraz Tadeusz Pawlak. Z kolei w setną rocznicę utworzenia pułku, tj. w dniu 14 sierpnia 2019 roku, dokończono budowę pomnika. Na obelisku wmurowano brązową tablicę, której projektantem, jak i fundatorem był Stanisław Lejkowski.

Opracowanie historyczne: Anna Grzeszna - Kozikowska

Fot: e-chelmno