25 czerwca 2022 przed Pomnikiem Kaszubskim w Chełmnie odbyła się uroczystość upamiętniająca Święto 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty. Tym gestem oddano hołd i przypomniano odwagę oraz dzielność tej formacji wojskowej. Zebranych serdecznie powitał Dyrektor Muzeum Ziemi Chełmińskiej Adam Jendryczka oraz Anna Grzeszna - Kozikowska, która przygotowała rys historyczny z tej okazji.

Za przybycie podziękowano:

- Burmistrzowi Miasta Chełmna Arturowi Mikiewiczowi,

- Przewodniczącemu Rady Miasta Chełmna– Wojciechowi Strzeleckiemu,

- Stanisławowi Lejkowskiemu – twórcy pomnika 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty,

- pocztowi sztandarowemu Klubu Jazdy Konnej Joker w Działowie kultywującego tradycje 8 PSK

- uczniom i przedstawicielom Technikum Mundurowego w Chełmnie

Słowa szczególnego podziękowania skierowano do 3 Batalionu Drogowo – Mostowego, którego przedstawiciele wystawili posterunek honorowy przy  pomniku.

93-letni Stanisław Lejkowski poinformował, że w przyszłym roku obok pomnika pojawi się jeszcze postać żołnierza, którego zarys postaci ma już wstępnie przygotowany. Kilka słów o historii Pułku powiedział Władysław Flieger.

W okresie międzywojennym 66 Kaszubski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego obok 8 Pułku Strzelców Konnych i Korpusu Kadetów nr 2 był jedną z najważniejszych formacji garnizonu chełmińskiego. Dziś nie ma już wśród nas żołnierzy 66 pułku piechoty a o jego pamięć starają się dbać nieliczni już dziś potomkowie.

                        Korzenie powstania pułku sięgają czasów odzyskania niepodległości. Na podstawie rozkazu dziennego Nr 30 dowódcy Dywizji Strzelców Pomorskich, płk. Stanisława Wilhelma Skrzyńskiego z dnia 8 października 1919, tydzień później, w garnizonie Poznań, w koszarach na Jeżycach, porucznik Leon Kowalski rozpoczął formowanie Kaszubskiego Pułku Strzelców Pomorskich. Formowanie jednostki zakończono w maju następnego roku. Pierwszą bitwę z bolszewikami pułk stoczył 26 czerwca 1920 roku pod Bobrujkami. I to ten dzień od 1928 roku decyzją Marszałka Józefa Piłsudskiego był świętem pułkowym. Kolejne walki Kaszubi stoczyli nad rzeką Tremlą i Rzeczycą, w obszarze Brześcia nad Bugiem, potyczki toczono o Mokrany Stare i Nowe. W bitwie nad Wisłą pułk osłaniał tylko przemarsz 16 Dywizji Piechoty. 16 sierpnia 1920 roku formacja przekroczyła rzekę Wieprz, a  24 sierpnia  dotarła do Łomży, a stąd do Kobrynia. Z kolei 14 września Kaszubi rozpoczęli walki o Horodec. Po zakończeniu wojny z bolszewikami pułk dyslokowany został z Nieświeża do garnizonu Chełmno, w którym stacjonował do 1939 i wchodził w skład 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty. W Chełmnie 66 Kaszubski Pułk Piechoty pierwotnie stacjonował w dawnych koszarach fryderycjańskich przy ul. 22 Stycznia, a od 1936 roku w koszarach przy Al. 3 Maja.

W kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie macierzystej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty.

Kolejnymi dowódcami pułku byli: por. Leon Kowalski, płk piech. Czesław Jarnuszkiewicz,  płk dypl. piech. Adam Brzechwa-Ajdukiewicz, ppłk / płk dypl. piech. Leon Koc, ppłk / płk piech. Stefan III Michalski.

Po II wojnie światowej żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty upamiętniono w kilku miejscach w Chełmnie. W 1974 roku powstała tablica upamiętniająca żołnierzy pułku, którzy zginęli w czasie II wojny światowej. Znajduje się ona obecnie w zbiorach Muzeum Ziemi Chełmińskiej. Rok później podobna tablica zawisła w kościele garnizonowym. Tam też w 1998 roku umieszczono tablicę upamiętniającą oficerów 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty zamordowanych w Katyniu.

W połowie lat 90 – tych XX w. ukazała się pierwsza monografia tej jednostki. Z inicjatywy Koła Byłych Żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty powstała książka Stanisława Krasuckiego pt. „66 Kaszubski Pułk Piechoty”. Natomiast w sposób szczególny zabiegał o uczczenie pamięci żołnierzy tejże formacji nieżyjący już Marian Hirsz. Swoje poszukiwania i badania dotyczące historii pułku zebrał w publikacji „Nieustraszeni – 66 Kaszubski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 1919 – 1939”. 

            Z kolei dnia 25 czerwca 2017 roku odbyła się w Chełmnie, dzięki wsparciu władz miasta, uroczystość związana z wmurowaniem kamienia węgielnego pod pomnik, który miał upamiętniać żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Uroczystość była powiązana nadania imienia 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego rondu w pobliżu kasyna wojskowego w Chełmnie.  Głównym inicjatorem powstania tegoż pomnika był Pan  Stanisław Lejkowski oraz Pan Marian Hirsz. Jak opowiadał: „od dłuższego czasu nosiłem się z zamiarem upamiętnienia pobytu w Chełmnie kaszubskiego pułku, który stacjonował tu od 1923 do 1939 roku. Był on bardzo związany z życiem miasta Chełmna, stanowił jego integralną część i dzielił z nim dobre i złe czasy. W okresie przedwojennego kryzysu udzielał miastu istotnej pomocy. Pierwszą moją myślą było wmurowanie pamiątkowej tablicy w miejscu zakwaterowania pułku w Chełmnie. W grę wchodziło kasyno wojskowe, miejsce na murze dawnych koszar fryderycjańskich (przy ul. 22 Stycznia) lub miejsce na murze dawnych koszar  przy ul. 3 Maja.

Autorem i twórcą pomnika upamiętniającego żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty był Pan Stanisław Lejkowski. Dnia 14 sierpnia 2019 r. dokończono budowę pomnika. Na obelisku wmurowano brązową tablicę z inskrypcją.

Dziś nie ma już wśród nas żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty, dlatego tak ważnym jest kultywowanie pamięci.

Przybyłe delegacje złożyły kwiaty i znicze przed pomnikiem kaszubskim.

Materiał: Anna Grzeszna - Kozikowska

Fot: J.P.