Kortyzol to hormon o budowie steroidowej, który wytwarzają nadnercza w sytuacjach stresowych. Ma za zadanie zmobilizować siły organizmu, aby człowiek mógł stawić czoła problemowi lub zagrożeniu. Jeśli oddziałuje tylko przez krótki czas, motywuje do podjęcia aktywności. Wyostrza zmysły i pomaga uciec przed potencjalnym niebezpieczeństwem. Niestety, długo utrzymujący się wysoki poziom kortyzolu wywiera negatywny wpływ na zdrowie i samopoczucie. Jakie objawy mogą świadczyć o podwyższonym stężeniu hormonu stresu?
Wzrost stężenia kortyzolu skutkuje uwalnianiem rezerw glukozy z wątroby. Jednocześnie obserwuje się rozpad trójglicerydów. Wspomniane procesy mają na celu zapewnienie organizmowi energii, aby mógł on stawić czoła problemowi lub potencjalnemu zagrożeniu. Mobilizacja sił pozwala podjąć walkę lub ucieczkę przed niebezpieczeństwem.
Krótko utrzymujący się stres nie szkodzi człowiekowi, wręcz stanowi mechanizm obronny, który zwiększa szanse na przetrwanie. Dzięki niemu wiele osób czuje się zmotywowanych do nauki przed ważnym egzaminem i starannego przygotowania do wystąpienia publicznego. Problem pojawia się wówczas, gdy reakcja stresowa jest zbyt silna lub długotrwała. W rezultacie kortyzol utrzymuje się na wysokim poziomie, przez co dochodzi do zakłócenia prawidłowych procesów fizjologicznych zachodzących w ustroju.
Prawidłowe stężenie kortyzolu wspiera układ immunologiczny, zmniejszając ryzyko infekcji. Jednocześnie zwalcza stany zapalne w organizmie. Niestety, gdy jego optymalny poziom zostanie przekroczony, np. wskutek stresu związanego z pracą, obserwuje się negatywne skutki.
Podwyższony poziom kortyzolu daje objawy takie jak:
Kortyzol jest człowiekowi potrzebny, przy czym jego podwyższony poziom, który towarzyszy stresowi, ma zgubny wpływ na organizm. Z tego względu zaleca się, aby w miarę możliwości ograniczyć sytuacje odpowiedzialne za napięcie nerwowe. Niestety, nie da się wszystkich uniknąć. Rozwód, podwyżki cen czy utrata pracy to wydarzenia, na które nikt nie ma wpływu. Można jednak kontrolować sposób reakcji na trudne sytuacje, wykształcając większą elastyczność psychologiczną i tolerancję niepewności.
Doraźnie w sytuacjach stresowych mogą pomóc adaptogeny. Pod tym terminem kryją się starannie wyselekcjonowane gatunki roślin i grzybów, które pozwalają lepiej radzić sobie ze stresem. Ich suplementacja może przyczynić się do odzyskania stanu wewnętrznej równowagi, który uległ zachwianiu wskutek silnego napięcia nerwowego. Adaptogeny uchodzą za bezpieczne dla ludzkiego organizmu, ponieważ nie uzależniają, nie odurzają i są wolne od właściwości toksycznych.
Naukowcy przypuszczają, że niektóre zioła zyskały cenną aktywność, gdyż same musiały uporać się ze stresem fizjologicznym. Generują go niekorzystne czynniki zewnętrzne i atmosferyczne. Wśród nich należy wymienić wiatr, suszę, skalistą glebę, skrajnie wysokie i niskie temperatury. Zioła, którym przyszło stawić czoła trudnym warunkom i przystosować się do nieprzyjaznych terenów, zaczęły wytwarzać antyoksydanty. Wspomniane substancje uchodzą za niezwykle cenne, bo neutralizują wolne rodniki. Łagodzą zatem stres oksydacyjny i zapobiegają uszkodzeniu struktur komórkowych.
Adaptogeny mogą przyjmować ludzie, którzy są narażeni na stres emocjonalny i fizjologiczny. Obecnie dużą popularnością cieszą się zioła takie jak:
