Proboszcz parafii WNMP w Chełmnie ksiądz Adam Ceynowa oraz harcerze, przedstawiciele Władz Miasta, Powiatu i Urzędu Marszałkowskiego pobrali w niedzielę (23 września) symboliczną próbkę ziemi z miejsca kaźni w Klamrach. Ziemia ze wszystkich miejsc masowych rozstrzeliwań i masowych pochówków w naszym regionie oraz województwie pomorskim będzie wmurowana w Pomnik Pamięci Ofiar Mordu Pomorskiego 1939, który zostanie odsłonięty 6 października przy ul. Uniwersyteckiej w Toruniu.

Jesienią 1939, wkrótce po napaści Niemiec na Polskę, okupanci przystąpili do ludobójczej akcji „odpolszczania” tej części polskich ziem, którą przyłączono do III Rzeszy. Zaplanowane jeszcze przed wybuchem wojny i przeprowadzone według przygotowanych zawczasu list proskrypcyjnych masowe rozstrzeliwania ludności cywilnej, przede wszystkim inteligencji oraz osób zaangażowanych w umacnianie polskości, pochłonęły dziesiątki tysięcy istnień. Sprawcami mordów byli miejscowi Niemcy zrzeszeni w organizacji Selbstschutz Westpreussen, nadzorowani przez SS. Większość z nich uniknęła odpowiedzialności.

W powiecie chełmińskim najwięcej ofiar zginęło w Klamrach. Od połowy października 1939 roku do 11 listopada tego samego roku rozstrzelano w tym miejscu Według różnych źródeł od połowy października do 11 listopada 1939 roku rozstrzelano w tym miejscu od 2 do ponad 3 tysięcy osób, głównie przedstawicieli miejscowej inteligencji, m.in. nauczycieli, urzędników, księży, inżynierów, a także działaczy społecznych i politycznych, rolników, rzemieślników oraz 14 osób narodowości żydowskiej.

Uroczysta msza święta przy pomniku w Klamrach odbyła się 23 września. Podczas uroczystości marszałek Piotr Całbecki wspólnie z proboszczem parafii WNMP w Chełmnie księdzem Adamem Ceynową oraz harcerzami pobrali symboliczną próbkę ziemi z miejsca kaźni Polaków w Klamrach. Ziemia będzie wmurowana w Pomnik Pamięci Ofiar Mordu Pomorskiego 1939 przy ul. Uniwersyteckiej w Toruniu, którego uroczyste odsłonięte zaplanowano 6 października.

Koncepcja budowy pomnika obejmuje stworzenie w sąsiedztwie toruńskiego Muzeum Etnograficznego parku pamięci, którego centralnym elementem będzie „rozstrzelany dom” – bryła z białego kamienia z dużą wyrwą pośrodku, odsłaniającą metalową płytę z wyrytymi nazwami blisko 400 miejscowości, w których Niemcy dokonywali egzekucji. Obok pojawią się nota historyczna i fragment wiersza Zbigniewa Herberta „Pan Cogito o potrzebie ścisłości”. Otoczeniem będzie zieleń, ale sama bryła stać będzie na symbolizującej masowy grób „bliźnie w ziemi”, która w założeniu nigdy nie zarośnie trawą. W sąsiedztwie zaplanowano mniejsze kamienne obiekty. W jednym z nich kropla po kropli do niewielkiej niecki kapać będzie woda. To symboliczne wskazanie, że choć od tamtej pory minęło wiele czasu zbrodnia pomorska nigdy nie została rozliczona. Autorem koncepcji pomnika jest znany rzeźbiarz Zbigniew Mikielewicz.

W publicznej zbiórce środków na budowę monumentu oraz zbieraniu ziemi z miejsc kaźni i pochówków pomagają nam harcerze z hufców i drużyn Związku Harcerstwa Polskiego i Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Woreczki, do których druhny i druhowie zbierają ziemię marszałek Piotr Całbecki przekazał harcerzom podczas Jubileuszowego Złazu Harcerstwa Kujaw i Pomorza w kwietniu tego roku. 

Wkrótce odsłonięcie Pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939

Materiał: Beata Krzemińska

Foto: Szymon Zdziebło